เปียโนสายขาดและขนาดของสายเปียโน

มีคนถามเกี่ยวกับขนาดของสายเปียโนมาว่า เราจะรู้ได้อย่างไรว่า ถ้าเปียโนที่บ้านสายเกิดขาดขึ้นมา เราจะรู้ได้อย่างไรว่าสายที่ขาดมีขนาดเท่าไหร่ ถ้าที่บ้านไม่มีเครื่องวัดอย่าง ไมโครมิเตอร์หรือเวอร์เนีย  ถึงมีบางที่ก็อ่านค่าที่วัดไม่ได้ อะไรประมาณนี้ ผมก็เลยจะมาบอกรายละเอียดคร่าว ๆเกี่ยวกับขนาดสายที่ใช้ในเปียโน

ในเปียโนหนึ่งตัว จะมีสายอยู่ 2 แบบ คือ

1.สายเบส เป็นสายที่อยู่ทางด้านซ้าย เวลาเราหันหน้าเข้าหาเปียโน สายเบสจะเป็นสายที่มีแกนกลางเป็นสายเหล็ก และมีทองแดงพันอีกทีหนึ่ง สายจึงออกเป็นสีส้ม ๆ มีขนาดใหญ่ไล่ไปเรื่อย ๆ จากซ้ายไปขวา จนถึงขนาดเล็ก มีจำนวนประมาณ 45-55 เส้น แล้วแต่แบรนด์ของเปียโนนั้น ๆ สายเบสส่วนใหญ่ปลายข้างหนึ่งจะเป็นห่วง อีกด้านหนึ่งจะเป็นสายเปล่า เพื่อใส่เข้ากับรู Tuningpin เพราะฉะนั้น Tuningpin หนึ่งตัวจึงมีสายเบสเพียงหนึ่งเส้น (แต่เปียโนบางแบรนด์ก็อาจจะใช้วิธีเหมือนกับสายเหล็ก)

2.สายเหล็ก เป็นสายเสียงกลางและเสียงสูง อยู่ประมาณกลาง ๆไล่ไปทางขวามือจนถึงเสียงสูง เวลาใส่สายเหล็ก ปลายข้างหนึ่งจะใส่เข้ากับ Tuningpin ตัวหนึ่ง และลากสายที่เหลือลงไปด้านล่าง ไปคล้องผ่านเหล็กคล้าย ๆกับตะขอด้านล่าง ที่เรียกว่า Hitchpin  แล้วเอาสายขึ้นมาใส่เข้ากับรู Tuningpin อีกตัวที่อยู่ด้านบน สายที่เปลี่ยนเลยเป็นรูปตัวยู โดยจะมีสายบางเส้นของสายเหล็กที่ใช้ร่วมกันระหว่างเสียงโน๊ต 2 เสียง โดยจะมี Bridgepin เป็นตัวล๊อคเสียงเอาไว้ ทำให้เสียงต่างกัน แม้ว่าจะเป็นสายเส้นเดียวกัน สายเหล็กในเปียโนตัวหนึ่ง ๆจะมีประมาณ 80-90 เส้น แต่ที่เราเห็นว่าเยอะกว่านั้น เพราะในหนึ่งคีย์ของเปียโนจะมีสายเหล็ก 3 เส้น (แต่ความจริงมันมีแค่เส้นครึ่งเท่านั้น ส่วนอีกครึ่งเส้นอยู่กับอีกคีย์ข้าง ๆ)

เมื่อสายเกิดขาดขึ้นจากสาเหตุอะไรก็แล้วแต่ ในกรณีสายเบส เราจะไม่สามารถเปลี่ยนได้ทันที ส่วนใหญ่เราต้องสั่งพันสายใหม่ ที่มีขนาดและแรงดึงสายใกล้เคียงกับของเดิมมากที่สุด เพราะเปียโนแต่ละตัว สเปคต่างกัน สายเบสที่มีขนาดใกล้เคียงกัน บางทีก็ใส่ร่วมกันไม่ได้ การพันใหม่จึงน่าจะดีที่สุด นอกจากว่าจะหาอะไหล่แท้ที่มาจากแบรนด์นั้นได้

ตัวอย่าง การวัดขนาดสายเบส อาจจะมีการวัดที่แตกต่างไปบ้างแล้วแต่ร้านที่รับพันสาย
(ค่า A และ B มีหน่วยเป็น ซม. ค่า C , D และ E มีหน่วยเป็น มม.)

สายเหล็กที่ใช้ในเปียโนจะอยู่ตั้งแต่ขนาด 0.725มม.(เบอร์ 12) จนถึง 1.6มม. (เบอร์ 26) โดยไล่จากเบอร์ใหญ่ไปหาเบอร์เล็ก ( ซ้ายไปขวา) โดยปกติที่ตัวเปียโน ด้านหลังของ Bridgepin จะปั้มตัวเลขขนาดของเบอร์สายไว้ด้วย


แต่ถ้าไม่มีก็ต้องเรียกอาศัยเรียกช่างเข้าไปดูให้ หรือถ้าสามารถวัดขนาดสายมาได้ก็จะง่ายขึ้น โดยปกติเปียโนส่วนใหญ่จะใช้สายเบอร์ดังต่อไปนี้ อาจจะมีแตกต่างไปบ้างแล้วแต่แบรนด์
ตารางเทียบสายเปียโน UPright

อ้างอิงจากขนาดของสาย Yamaha U1